ଗଡ଼ଜାତ କୃଷକ

ନ ଥିଲା ଖାତର କେବେ ଗୋକୁଳିର ରାଜ୍ୟଯାକରେ

।

ଜମିବାଡ଼ି ନେଲା ମହାଜନ, ଗଲା ନଥିଲା ଚିନ୍ତା,

ହଳକ ଶୁଖିଲା ପିଅନ ପଢ଼ିଲା ବାକି ତାଲିକା

।

ରାଜ-ଦରବାରୁ ଆସିଛି କୋରଖ, ଡିହ ଖଞ୍ଜଣା

ବରଷକ ବାକି ସୁଧ ଶ୍ରାଦ୍ଧ ମିଶି ଦି’ଟଙ୍କା ନ’ଣା

।

କୋରଖ ଫିସ ତ ଟଙ୍କାଟିଏ ମୋଟେ,ଖୋରାକି କିଛି

ପିଅନ ତ ନେବ ରଜାଙ୍କ ଦୂତ ସେ ବାଟ ଚାଲିଛି

।

କୁକୁରଙ୍କ ପାଇଁ ସର୍ବେ ତିନିଖଣ୍ଡି ମଟର ଯା’ର

ସତୁରି ହଜାରେ କିଣା ଅଛି ସେ ସେ ତାଙ୍କ ଚାକର

।

ହାତଗେଞ୍ଜା କିଛି ନେବେ ଖାଞ୍ଜଣାଞ୍ଚି, ଏକାଣ୍ଟ ବାବୁ,

ତଉଜି ନବିଶ ବାକି ନ ପଡ଼ିବେ ସବୁରେ ସବୁ

।

ଗୋଳିଆ ନବିଶ ବାଟ ନ ଓଗାଳିବେ ଚାଲାଣ ଲେଖି,

ଛଅ ପଇସାକୁ ଟଙ୍କାଙ୍କର କଥା କହିବେ ଯୋଖି

।

ବଳବନ୍ତ ସଙ୍ଗେ ବିରୋଧ ବାନ୍ଧିବ ଟେକିବ ମଥା,

ଗୋକୁଳି ନାଏକ ଚଷା ଚାପୁଡ଼ାର ଶୁଣେ କେ କଥା

।

କେ ଶୁଣିବ ତାର ମରମ ବେଦନା, ଅଡ଼ୁଆ ରଜା,

ଗୁହାରି କରିଲେ ଦୋହରି କଷିବ, କରିବ ମଜା

।

କୋରଖ ହେଲେ ବି ମହଲତ ମାସେ ଥିଲା ପୂରୂବେ,

ନୂଆ ରାଜୁତିରେ ଦନ୍ଥରା ସେ ଧାରା ହୋଇଛି ଏବେ

।

ଅଜାୟଜବରଦସ୍ତିରେ ପିଅନ ପଶିଲା ଘରେ,

ବୋହୂ ବିରାରୀଟି ପଳାଇଲା ଡରି ବାଡ଼ି ପନ୍ତାରେ

।

ଚାରି କଣ ଖୋଜି ବାସନ ଦି’ଖଣ୍ଡି ସର୍ବେ ମିଳିଲା,

କୁନି ପୁଅ ଖିଆ ଗିନାଟିଏ ଥିଲା ତା’ ଘେନିଗଲା

।

ବିକି ବିକି ସବୁ ସାରିଥିଲେ ଖୁଡ଼ୀ, ଢାଳ ଗୋଟିଏ

ସତର କଣା ତା’ କଙ୍କାଳ ମାତର ବେଲା ଖଣ୍ଡିଏ

।

ତାଙ୍କରି ପହିଲିପାଳିର ଚିଜ ସେ ଥିଲା ସେତିକି,

ସହି ଦୁଃଖ ଦାଉ ସାଇତିଥିଲେ କି ଯମ ପାଇଁକି ?

।

ତାଟି କବାଟରୁ ଦିଖଣ୍ଡି ମିଳିଲା, ଭାଙ୍ଗି ପିଅନ

ଦାଣ୍ଡେ ଅଣାଇଲା ଢିଙ୍କି ଶିଳ ସହ ହୋଇ ଦାରୁଣ

।

ପର ଗାଆଁ ଲୋକେ ନିଲାମେ ଧଇରେ ଟଙ୍କାଏ ଦେଇ,

ଲାଞ୍ଚ ଚାରିଅଣା ସେ ପିଅନ ବାବୁ କୋପେ ଖସାଇ

।

ବାଟେ ବାଟେ ଗଲେ, ଗୋକୁଳି ନାଏକ, ମାରେ ନିଃଶ୍ୱାସ,

ଲାଞ୍ଚ ଶୁଝିବାକୁ ଦି’ଦିନ ଉପାସୀ ହେବେ ବଉଁଶ

।

ପଡ଼ି ପଡ଼ି ତାଙ୍କ ସାହା ଉଡ଼ିଲାଣି, ଗଲେଣି ସଢ଼ି

।

ଜର ବାଉଳାରେ କେତେବେଳେ କଣ କହନ୍ତି, କଥା,

ଗୋକୁଳି ଭାରିଯା ସେବା କରିଥାଏ ନୂଆଇଁ ମଥା

।

ଶୁଖି ଶୁଖି ତାର ପୁଅଟି ହେଲାଣି କେଙ୍କଟ ପରି,

ଝାଡ଼ା ପୋଛି ପୋଛି ନ କରିବ ସେ ଯେ ଗଲାଣି ସରି

।

ଖାଇବା ବିହୁନେ କି ନୁହେ ମଣିଷ ମଞ୍ଚଭୂଇଁରେ,

ସବୁ ରୋଗ ଦୁଃଖ ଓଷଧ ମୌଷଧି ଖାଇବା ତଳେ

।

ଧନବନ୍ତ ଜନେ ବୁଝୁଥାନ୍ତେ ଯେବେ ଏଇ କଥାଟି,

ପୋକ ପ୍ରାୟେ କିପାଁ ମଣିଷ ମରନ୍ତା ଭୂଇଁ ସାଉଁଟି ?

।

ଘର କଥା ଭାବି ଭାବି ଗୋକୁଳିଟି ହେଲା ଆକୁଳ,

କି କରିବ ବୋଲି ନ ଦିଶିଲା ବୁଦ୍ଧି ଥଳ କି କୂଳ

।

ଅନ୍ନ ବିହୀନରେ ତା’ ପିଲାକୁଟୁମ୍ୱ ମରିବେ ଭାବି

ଅଜାଣତେ ମୁଦା ଆଖିକୋଣୁ ଲୁହ ଯାଉଛି ସ୍ରବି

।

ଏମନ୍ତ କାଳରେ ଫାଣ୍ଡି ପୋଲିସର ଧମକ ଶୁଣି

ଆଖି ଫିଟାଇଲା ଚାହିଁଲା ଗୋକୁଳି କୃତାନ୍ତ ମଣି

।

ବାଜିଗଲା ଧକା ପରେ ଦଶ ଧକା, ଯାଏ ସେ ଗଡ଼ି,

ଶାଳା ବାହାଁଚୋଦ ଶବଦେ ସେ ଭୁଇଁ ଗଲା ଉଛୁଳି

।

ଜମାଦାର ବାବୁ ବେଠି କାଠ ପାଇଁ ଥିଲେ ଡକାଇ,

ପ୍ରାଭବ ପାଇଲା ସକାଳୁ ନ ଗଲା ସେ ଯେ କିପାଇଁ ?

।

ନ ଥାଉ ତା ଜମି ରଜା ରାଇଜେ ତ କରିଛି ଘର,

ଏତେ ବଡ଼ କିଏ ହୁକୁମ ଏଡ଼ିବ ଜମାଦାରର !

।

‘ପିଅନ କୋରଖ କରୁଥିଲା ଘର’ କହିବ ବୋଲି

ଯେତେ ଉହୁଁ କିଲା କହି ନ ପାରିଲା ଗୋକୁଳି ଖୋଲି

।

ତୁଣ୍ଡ ନ ଫିଟିଲା, କେହି ନ ଜାଣିଲା ଗୁହାରି ତାର,

ଛୋଟ ଲୋକ ପାଶେ ଜବାବ ଦେବାଟା ଯେ ଅବେଭାର

।

ତିନିକୋଣ ଦୂର ଫାଣ୍ଡି ପିଣ୍ଡାତଳେ ଖାଇଲା ମାଡ଼,

ମାଡ଼ ଖାଇ ଖାଇ ହେଲା ଅଶକତ, ଭାଙ୍ଗିଲା ହାଡ଼

।

ଶ୍ରୀକାନେ ଶୁଣିଲେ ଭାରିଯାଟି ତାର ଯହୁଁ ସୁନ୍ଦର

ହଉ ହଉ କହି ନିଶ ସଳଖିଲେ ଶ୍ରୀଜମାଦାର

।

ଘରେ କିଛି ନାହିଁ ଜାଣି ରାଇଟର ପୋଲିସବାଲା

ଶ୍ରୀ ପାଦେ ଧକାଏ ଦେଇ ଦେଲେ ତଡ଼ି ଭାଗୋ ରେ ଶାଲା

।

ଡହଳ ବିକଳେ ପଡ଼ିଯାଏ ମନେ ପୋଲିସ ଛାଟ

।

ପେଟ ପୋଡ଼ି ସଙ୍ଗେ ଯମ ଦଣ୍ଡ ପୋଡ଼ି ମିଶିଣ ତାର

ଜ୍ଞାନ ଯାଏ ହଜି, ଆପେ ଚାଲଇ ସେ ହୋଇ ସତ୍ୱର

।

ଦେହ ମୁଣ୍ଡ ପୀଡ଼ା ଖାଇ ମାଡ଼ ବନ୍ଧୁକ ଡିହ,

ଭାତ ଭୁଜା ଅବା ଯମପୁରେ କାହୁଁ ମିଳିବ କହ

।

ଏତେ କଷ୍ଟ ସେ ଯେ ଫେରିବ ଘରକୁ ମନେ ମନାସି

ବାହୁନିଲା ଟିକେ ମାଆ ପନ୍ଥେଇଙ୍କ ପାରୁଶେ ବସି

।

‘ମାଆ ଭଗବତୀ ପିଲାପିଲି ମୋର ଥିବେ ଭଲରେ,

ଏ ଦୟା କରିବୁ ପତିତ-ପାବନୀ ମାଗେଁ ପୟରେ’

।

ପୁଣି ସେ କହିଲା, ‘କହିଲୁ ମାଆ ଲୋ କି ଦୋଷ ମୋର,

କିପାଇଁ ଭୋଗୁଛି ଏତେ ଦୁରଦଶା କଷଣ ଘୋର ?

।

ଯେଣିକି ଅନାଏଁ ତେଣେ ଦେଖେଁ ଖାଲି ରକତ ଆଖି,

ମାରି ଖାଇଯିବେ ଟାକିଛନ୍ତି ଅବା କାଳ କାମାକ୍ଷୀ

।

କହିଲୁ କହିଲୁ ମାଆ ଲୋ, କହିଲୁ, ଜନମ ଦେଇ

ଏତେ ଦୁଃଖ ଦାଉ କିପାଁ ଖଞ୍ଜିଥାଉ ଆମରି ପାଇଁ ?

।

ସହି ସହି ମାଆ ହେଲେଣି ପଥର, ନେଏ ତୋ କୋଳେ,

ପିଲା କୁଟୁମ୍ୱ ମୋ ଜୀଉଁ ଜୀଉଁ ମଲେ ଜୀଇଁ କି ଫଳେ ?

।

ତୋ ଛଡ଼ା ମା ମୋର ନାହିଁ କେ ଭରସା କହିବି ଦୁଃଖ’,

କାନ୍ଦିଲା ଗୋକୁଳି ମାଆ ମାଆ ବୋଲି ହୋଇ ନିରେଖ

।

କେହି ନ ଶୁଣିଲା ତା ବିକଳ ଡାକ, ବଢ଼ିଲା ରାତି,

ଅନ୍ଧାର ଶୀତରେ ନାଏକ ପୁଅର ଥରିଲା ଛାତି

।

କି ଭାବିଲା ଚିତ୍ତେ ‘ମାଆ’ ଡାକି ଉଚ୍ଚେ ହେଲା ବାହାର,

ମନେ ପଡ଼ିଗଲେ ଖୁଡ଼ୀ, ସ୍ତିରୀ, ପୁଅ, ଘର ତାହାର

।

ଗୋକୁଳି ନାଏକ ଗୋକୁଳି ନାଏକ ସବୁ ତୁ ସହୁ,

ମିଛରେ ଡାକୁ ତୁ ଭଣ୍ଡ ଠାକୁରକୁ ହେ ମହାପ୍ରଭୁ ?

।

ପଥର ପଥର ଥିବ ଚିରକାଳ, ବୋଳି ସିନ୍ଦୂର

ଡାକିଲେ ତୋ ଦୁଃଖ ଶୁଣିବ କି ସେ ରେ, ହେଲୁ ବାତୁଳ ?

।

ଏ ଦିଅଁ ଦେବତା ଧରମ ତ ସବୁ ତୁମ ବଇରୀ,

ଗରିବ ଦଳିବା ପାଇଁକିରେ ବାବୁ, ଜନ୍ମ ତାଙ୍କରି

।

କୁଆ ସିନା ସତେ କାଆ କରିନାହିଁ କିନ୍ତୁ ପାଆନ୍ତି

।

ଜନମମାଟିରେ ପାଦ ନ ପଡ଼ୁଣୁ ଉଠିଲା କୋହ

ଗୋକୁଳି ବିକଳେ ଟଳି ଟଳି ଯାଏ ବୋହିଲା ଲୁହ

।

ରୋଗଶେଯେ ପଡ଼ି କାନ୍ଦୁଛନ୍ତି ଖୁଡ଼ୀ ଆହା ମୋ ଧନ,

ଦି’ ଦିନ ପାଇଁକି କିପାଁ ଦେଖାଇଲୁ ଚନ୍ଦ୍ରବଦନ

।

ମରମ ଫିଟାଇ ବୋହୂଟି କାନ୍ଦଇ ନିନ୍ଦି କରମେ,

ମଲା ପୁଅଟିକୁ ଧରି ମୁଖ ଚୁମି ଲୋଟଇ ଭୂମେ

।

ଶୁଖା ପଦ୍ମଫୁଲ ପ୍ରାୟେ ତା ମୁହଁରୁ ସେ ଲୁହଧାର

ବହିଥିଲା ଆଉ ଦେଖି ନ ଥିବେ ତା’ ଦିଅଁ ସମୀର

।

ଏସବୁ ଦେଖିଣ ତାଟକା ଗୋକୁଳି ଚାହେଁ ନିରାଟି,

ଭାବିଲା, ପୂରୁବ ଜନମେ କା’ ତଣ୍ଟି ଥିଲି କି କାଟି

।

ତେଣୁ କି ଦଇବ ଶୁଝେ ଏ ଜନମେ ଦେଇ କଷଣ

ମନେ ପାଞ୍ଚି ଗଲା ମଶାଣି ଭୂଇଁକୁ ନ ହେଉଁ ଦିନ

।

ବହୁ କଷ୍ଟେ ରାତି ପାହିଲା, ଉଇଁଲେ ଦେବ ତପନ,

ଫେରିଲା ଗୋକୁଳି ପୁଅ ଦାହ ସାରି ମାରି ତା ମନ

।

ଶୂନ୍ୟ ଘର ତାକୁ ମହାଶୂନ୍ୟ ହେଲା ଜଳିଲା ହୃଦ,

ପୁରୋହିତ ଟାକି ରହିଲେ ଅର୍ଜିବେ ହୋଇଲେ ଶୁଦ୍ଧ

।

ଘରେ ନାହିଁ ଦାନା ଖଣ୍ଡେ ଛିଣ୍ଡା କନା ନ ବୁଝେ କେହି,

ମାଡ଼ ଖାଇ ବୁକୁ ବଥାଏ କେ ଦୁଃଖ ଜାଣିଲା ନାହିଁ

।

କେ ଖୋଜଇ ଜାତି କେ ଖୋଜଇ ଜ୍ଞାତି କେ ପୁରୋହିତ,

ଧୋବା ଭଣ୍ଡାରୀ ତ ପାଇବେ ପାଉଣା ସେ ‘ସେବେଇତ’

।

କେଉଁଠୁ ଆଣିବ କି ଅବା କରିବ ଭାବେ ଗୋକୁଳି,

ଏଣେ ଖୁଡ଼ୀ ଦେହ ପଥି ଅଭାବରୁ ଯାଉଚି ବଳି

।

ମାଗି ଯାଚି ସିନା ଦିନଟାଏ ଯିବ, ସେ କି ଚଳିବା ?

ଖୁଣ୍ଟା ଦେଉଥିବେ କାଳକ ଅଛନ୍ତି କେତେ ମଘବା

।

ଭାବି ଭାବି ରକ୍ତ ଶୁଖିଲା ଗୋକୁଳି ଗରିବ ହେତୁ,

ପ୍ରାଣ ରଖିଥିଲା କେବଳ ସେ ତାର ସ୍ତିରୀ ସେନେହୁ

।

ଦିଆନି ଫାଟକେ ଧରି ଘେନିଗଲେ ଗୋକୁଳି ଛାର

।

ବାକିଆ ଖଜଣା ଅସୁର ହେବାକୁ ନ ଥିଲେ ବାଟ

ରାଜା ରାଇଜର ହାକିମ ହୁକୁମୀ ଲଗାନ୍ତି ନାଟ

।

ରୋଗଶେଯେ ଚେତା ପାଇ ଯେବେ ଖୁଡ଼ୀ ଶୁଣିଲେ ତାହା,

କାନ୍ଦିଲେ ବିକଳେ କହିବେ କାହାକୁ ନାହିଁ କେ ସାହା

।

ଛାଡ଼ିଗଲା ରୋଗ ଦଣ୍ଡକେ ବୁଢ଼ୀର, ବୋହୂକୁ ଡାକି

କହିଲେ କଅଁଳେ ଧନମାଳୀ ବୋଲି କୋଡ଼ରେ ଯାକି,

।

‘‘ଘରଖଣ୍ଡିକରେ ଥିବୁ ତୁ ମାଆ ଲୋ ଆସିବି ଫେରି,

ପୁଅକୁ ଆଣିବି ରାଜ-ଦରବାରୁ ଫେରାଇକରି

।

ମୁହିଁ ଥାଉଁ ଥାଉଁ ପୁଅକୁ ମୋର କେ ଦେବ ଜିହଲ,

ସମ୍ଭାଳିଥା’ ଘର, ଦି’ଦିନ ପାଇଁ ତ ଅଛି ଚାଉଳ”

।

ବାଳୁତ ବୋହୁଟି କ କହିବ ଅବା ହେଲା ସେ ତୂନୀ,

ହାତୁ ତା’ ପିତ୍ତଳ ଖଡ଼ୁ ଯାହା ଥିଲା କାଢ଼ି ତକ୍ଷଣି

।

କହିଲା, ‘‘ମାଆ ହେ କେମନ୍ତେ ଯିବାକୁ କହିବି କହ,

ନ ଯିବ ବୋଲି ବା କହିବି କେମନ୍ତ, ସବୁ ଦୁଃସହ

।

ଏଇ ଖଡ଼ୁତକ ବିକିଦେଇ ଆଣ କିଛି ପଇସା,

ବାଟଖର୍ଚ୍ଚ କରି ଯିବ ଗୋଟେ ଗୋଟେ ହରି ଭରସା’’

।

ଖୁଡ଼ୀଙ୍କ ହାତ ନ ଗଲା ତା କେବେ ବିକିବେ ବୋଲି,

ନ ମାନିଲା ବୋହୂ ବିକିଆଣି ଦେଲା ଦଣ୍ଡକେ ବୁଲି

।

କାନ୍ଦି କାନ୍ଦି ବୁଢ଼ୀ ଦୁଇ ଅଣା ଦେଇ ନେଲେ ଚାରଣା,

କହିଲେ ବୋହୂକୁ ଜଗି ଚଳୁଥିବୁ ଦୁଃଖୀ ଦୁଲଣା

।

ସାଥିରେ ଯିବାକୁ ଯେତେମତେ ବୋହୂ କଲାଟି ଅଳି,

ମରମ ବଚନ ବୁଝାଇ କହିଣ, ଗଲେଟି ଚଳି

।

ପତିତତପାବନ ଜଗନ୍ନାଥ ଚିନ୍ତି ଚାଲିଲେ ବାଟ;

ଜରଫର କେଣେ ଦଣ୍ଡକେ ହଟିଲା, ଦଇବ ଘଟ

।

ପାଳ ଦଉଡ଼ିରେ ବାନ୍ଧିଲେ ତାରେଣି ମାଆ ମଙ୍ଗଳା,

ଦିନକ ବାଟକୁ ଦି’ଦିନେ ଭେଟିଲେ ହୋଇ ନିର୍ଜ୍ଜଳା

।

ଗାଆଁ ସାଇ ଭାଇ ସମସ୍ତେ ଦୁଃଖିତ ଶୁଣିଲେ ଯେବେ,

କାହା କରମରେ କି ହେବ ବୋଲିଣ ଭାବିଲେ ତେବେ

।

ବୋହୂ ବିଚାରୀର ମନ ଛନ ଛନ ହୋଇଲା ପୁଣ

।

ଶାଶୁ ଗଲା ଦିନୁ ଦାଣ୍ଡକୁ ନ ଆସେ, କୁଡ଼ିଆ ଜଣେ

ବସି ଭାବୁଥାଏ ମାଆ ମଙ୍ଗଳାକୁ କାନ୍ଦି ମଉନେ

।

ଖିଆ ପିଆ ତାର ନ ଦେଖନ୍ତି କେହି, ଧୂଆଁ ତା’ ଘରୁ

ସେ ଦିନା ଛଅରେ ନ ଥିବ ବାହାରି ମୋଟେ ଜମାରୁ

।

କିଏ କେଣେ ଗଲେ ଏକା ଛାଡ଼ି ତାକୁ ହେଲା ବିକଳ,

ବିଧାତା ଘଟଣ ପଥରକୁ ମୁଣ୍ଡ ଟାଣ କାହାର

।

ଇଏ ମାଆ କିଆଁ ଜମାଦାର ବାବୁ ବୁଲନ୍ତି ଗାଆଁ,

ବୁଲି ବୁଲି ଯାଇ ଗୋକୁଳିଆ ଘରେ ହୋଇଲେ ଠିଆ

।

ସମସ୍ତେ ଛନକା, ସବୁ ମୁହଁ ଫିକା ଦେଖି ପୋଲିଶ,

ଏଡ଼େ ଟାଣ କା’ର ପଚାରି ବୁଝିବ କିବା ସନ୍ଦେଶ

।

ଗୋକୁଳି ଭାରିଯା ଦେଖି ଜମାଦାର ପଶିଲା ଘରେ,

କିନ୍ତୁ ଜମାଦାର ଆଡ଼େ ଅନାଇଲେ ଚାଷୁଣୀଟିରେ

।

ହସି ହସି ତାକୁ କହିଲେ, ‘‘କିଇ ଗୋ ‘ବର’ ତ ଗଲେ

ଛଅ ମାସ ପରେ ଲେଉଟି ଆସିବେ ପରାଣ ଥିଲେ

।

ବୃଥା କଷ୍ଟ କିପାଁ ପାଇବ ଏଇଠି, ଆସ ସୁନ୍ଦରୀ,

ବଡ଼ ମଉଜରେ ରଖିବି ସାଇତି ନେବି ମୁଁ ବରି’’

।

ଶୁଖିଲା ଗୋକୁଳି ଭାରିଯା ଏକଥା ଯେବେ ତକ୍ଷଣି

ରାଗ ଗରଗର ହେଲା ତା’ ବୁକୁ ଲୋ ସେ କି ‘ନାଗୁଣୀ’

।

ଟାଣି ସେ କହିଲା–‘କିଏ ସେ ରେ ତୁଇ ହେବ ଅଜୀର୍ଣ୍ଣ,

ଚଷା ବୋଲି ଆମେ ଏତେ ତୋ ସାହସ କହୁ ଅଧର୍ମ୍ମ

।

ମାଆ ଭଉଣୀ କି ନାହାନ୍ତି ତୋହର କହୁ ଏ କଥା,

ଭଲେ କଲେ ଯାଅ, ନୋହିଲେ ଅର୍କ୍ଷିତ ଭାଙ୍ଗିବି ମଥା’’

।

ଜମାଦାରେ ଶୁଣି ହୋଇଲେ ତଟସ୍ଥ ଚାକିରୀ ଦିନୁ,

ଏମନ୍ତ ଜବାବ କରି ନଥିଲା କେ ଏ ଶାଳୀ ବିନୁ

।

କହିଲେ, ‘‘ଦେଖ ଏ ବଜାତି ଚାଷୁଣୀ କେଡ଼େ ସାହସୀ,

ମୋ ସଙ୍ଗେ ଯେବେ ତୁ ବିରୋଧ ବାନ୍ଧିଲୁ ଦେଉଚି କଷି’’

।

ଦିନ ଦିପହରେ ଘରେ ତାର ପଶି ପୋଲିସ ସଙ୍ଗେ

କଲେ ଯେ ଅନୀତି ଦେଖି ନ ଥିବେ ତା ତପନ କେବେ

।

କିନ୍ତୁ ଚାଷୁଣୀର ସତୀତ୍ୱ କେବେ ସେ ନେଇ ନ ପାରି

‘ହଉ ଚଣ୍ଡାଳୁଣୀ’ କହି ଗଲେ ଚାଲି ଦାଣ୍ଡେ ବାହାରି

।

ପ୍ରାଣଡ଼ରେ ଯେଝା ଉହାଡ଼େ ଲୁଚିଲେ ସାଇପଡ଼ିଶା,

ଛ’ ଦିନ ଉପାସୀ ନାରୀର ନ ହେଲେ କେହି ଭରସା

।

ଦିଅଁ ଦେବତାଏ କେହି ନ ଶୁଣିଲେ ଶୁଣିବା କଥା,

ଆଗତ ଆପଦ ସୁମରି ବୋହୂଟି ପୋତିଲା ମଥା

।

ସତୀ ସୁକୁମାରୀ ଚଷାର କୁମାରୀ ସ୍ୱାମୀ ସୁମରି

ମନେ ମନେ ଶାଶୁ ଚରଣେ ପ୍ରଣମି ଦେଲା ଦଉଡ଼ି

।

ରାତି ନ ହେଉଣୁ ହାରିଲା ଜୀବନ ହୋଇ ଗୋପନ,

ଗଛ ଫାଙ୍କେ ଖାଲି ସାକ୍ଷୀ ରହିଥିଲା ରବି-କିରଣ

।

ହାତକଡ଼ା ଦେଇ ଗୋକୁଳିକୁ ନେଇ ରାଜାଙ୍କ ପ୍ରାଶ

ହାଜର କରାଇ ଫାଣ୍ଡି ପୋଲିସିଏ ନେଲେ ସାବାସ

।

କାଠର ପିତୁଳା ପରାଏ ଗୋକୁଳି କ୍ଷଣକେ ରହି

ଚାରି ଚଉହଦି କୋଠାବାଡ଼ିସବୁ ନିରାଟି ଚାହିଁ

।

କହିଲା ଆକୁଳେ, ‘‘ହଜୁର ତ ମୋର ଯା’ ଥିଲା ଦେଲି,

ଉପାସ ଭୋକେ ତ ମରିଯାଉଅଛୁଁ ସବୁ ସାରିଲି

।

ରଜା ହୋଇ ଯଦି ଆମ ଦୁଃଖ କେବେ ମଣିମା ତୁମେ

ଶୁଣୁଥାନ୍ତ ତେବେ ଏତେ କଷ୍ଟ କିପାଁ ଭୋଗନ୍ତୁ ଆମେ ?’’

।

ଛାମୁଙ୍କ ଶ୍ରୀମୁଖୁଁ ଫୁଟିଲା ବଚନ ‘‘ଚୁପ୍‌ ବେ’ ଯାଅ ’’

ଦିଆନ ବାବୁଙ୍କ କଚେରୀରେ ଯାଇ ହାଜିରା ଦିଅ’’

।

ଧର୍ମ ଅବତାର ଦିଆନ କହିଳଲେ, ‘‘ହଇବେ ଶାଲା,

ଖଜଣା ନ ଦେଇ ରାଜା ରାଇଜରେ ଅଛି କେ ଭଲା ?’’

।

ଖୁଡ଼ୀ ବୁଢ଼ୀ ଯାଇ ଚରଣେ ଲୋଟିଲା, କହିଲା ଗିର’’

ଭରସି କହିଲା, ‘‘ଗୋକୁଳି ରେ ମୋର ଡରନା କେବେ,

ଦଶଟଙ୍କା ପାଇଁ ଏଇ ତ ପଚାଶେ ଡିଗିରି ସେବେ

।

ଧନୀ ମହାଜନେ ଦେଇଥିଲେ ଖାଇ ଲାଞ୍ଚ ସତୁରି,

ଜମିବାଡ଼ି ଗଲା, ହେଲେଁ ନାରଖାର କରି ବିକିରୀ

।

ଭଉଣୀକୁ ତୋର ହୋଇଛନ୍ତି ବାହା ଡାକନ୍ତି ଶାଲା,

ଅଳପ ନୁହନ୍ତି ଆଚ୍ଛା ଜଣେ ୟାଙ୍କ ବିଚାର ଭଲା’’

।

ମରମେ ବାଜିଲା କୁନ୍ତ ପରି ସିନା ହାକିମଙ୍କର,

ଶ୍ରୀଛାମୁଁ ଛାମୁଆଁ ବାଇଆଣୀ ବୋଲି ଦେଲେ ପାହାର

।

ଯା’ ବିବେକ ଥଳି ଉଇ ହୁଙ୍କା ପ୍ରାୟେ ଫିଟିଚି ଜାଲି

ସେ କାହୁଁ ଜାଣିବ ଧରମ ଅଧର୍ମ ଯିବ ତ ଗଳି

।

ଡିହଖଣ୍ଡି ହେଲା ସରକାରୀ, ନେଲା ହରିଆ ସାଉ,

ବଡ଼ କୋଚଟ ସେ କଷି କଷି କଲା ପନ୍ଦର ଭାଉ

।

ଛ’ମାସ ପାଇଲା ଗୋକୁଳି ଜିହଲ, ଶୁଣିଲା ବୁଢ଼ୀ,

କାନ୍ଦି କାନ୍ଦି ଧର୍ମ ଅବତାର ଆଗେ ଗଲା ସେ ଗଡ଼ି

।

କେହି ନ ଶୁଣିଲେ ବିଧବା ଗୁହାରି ଭାଙ୍ଗି କଚେରୀ

ଯେଝା ଘରେ ଗଲେ, ବୁଢ଼ୀଟି ରହିଲା ଭୂଇଁରେ ପଡ଼ି

।

ଛଅ ମାସ ପରେ କଇଦରୁ ଫିଟି ଗୋକୁଳି ଆସେ,

ମଡ଼ା ପରି ଦିଶେ, ତେବେ ତ ଚାଲଇ ବଡ଼ ତରାସେ

।

ଦେଖିବ ଖୁଡ଼ୀକି ଦେଖିବ ସ୍ତିରୀକ ଟାଣଇ ମାୟା,

କାୟା ନ ଥାଇ ଯେ ସପନରେ ହେଲେ ପକାଇ ଛାୟା

।

ଦେଖିବ ଜନମ ମାଟିଖଣ୍ଡି ତାର ଏ ଭାବି ମନେ

ପହଞ୍ଚି ଦେଖିଲା ଯାହା ସେ ନୟନେ ରହିଲା ଧ୍ୟାନେ

।

ଧ୍ୟାନ ନ ଭାଙ୍ଗିଲା ପିଣ୍ଡ ନ ହଲିଲା ଦେଖିଲେ ଲୋକେ,

ଆହା ଆହା କରି ମଣିପେ ମାଇପେ ଗଡ଼ିଲେ ଶୋକେ

।

ଯମ ପୁଲିଶଙ୍କ ସେ ବିପଦ ଡେଲି ରହିବା ପାଇଁ

ଗାଆଁ ଖଣ୍ଡକର ଇଜ୍ଜତ ମହତ ସରିଚି ଭାଇ

।

ତଥାପି ସେ ଗ୍ରାମେ ଅଛନ୍ତି ମଣିଷ ସତ ଏ କଥା,

ଦେବତା ରଜାଙ୍କ ଶାସନେ ନେଉଛୁଁ ଏହି ଅବସ୍ଥା

।